អាណាចក្រខ្មែរ: 2018

Saturday, September 22, 2018

ប្រវត្តិល្ខោនខោល

ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ប្រវត្តិល្ខោនខោល ឬភាណីរបស់កម្ពុជា August 29, 2018 Business ប្រវត្តិលោ្ខនខោល យោងតាមសៀវភៅ «ទស្សនីយភាពខ្មែរ» អត្ថាធិប្បាយថា ពាក្យថា «ខោល» ឬ «ល្ខោនខោល» បើតាមសង្ឃដីការបស់សម្តេចព្រះសង្ឃរាជជួន ណាត ដែលបានកត់ទុកក្នុងវចនានុក្រមខ្មែរ បោះពុម្ពផ្សាយដោយពុទ្ធសាសនាបណ្ឌិត្យឆ្នាំ១៩៦៧ ត្រង់ទំព័រ១០២ថា ៖ ខោលគឺជាពួកល្ខោនប្រុស រឿង«រាមកេរ្តិ៍ » ។ ចំពោះលោកហ្សក សឺដេស វិញ បើតាមប្រសាសន៍របស់លោកដែលសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈបានស្រង់យកមកចុះក្នុងកម្រងសិក្សាកថា «Annale de l’ URBA No 1» បោះពុម្ពឆ្នាំ១៩៦៧ ត្រង់ទំព័រ១៥៧ថា៖ Le mot Khol serait celui queles Cambodgiens emploient pour désigner une variété des grands singes ។ ដូច្នេះសម្រាប់លោកសឺដេស ល្ខោនខោលគឺជា «ល្ខោននៃរបាំស្វា» ។ ចំណែក អ្នកឧកញ៉ាទេពពិទូរ ក្រសេមគន្ថបណ្ឌិតវិញ នៅក្នុងទស្សនាវដ្តីកម្ពុជសូរិយាលេខ៣ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៤៨ លោកបានពោលថា៖ «ចំណែកល្ខោនខោលនោះ គេកំណត់លេងចំពោះតែរឿងដែលទាក់ទាមដោយរឿងព្រះជាម្ចាស់គឺព្រះឥសូរ ព្រះនារាយណ៍ ដែលជាព្រះក្នុងសេយ្យសាស្ត្រ គឺលេងរឿងអវតា «បែងភាគ» របស់ព្រះជាម្ចាស់ដូចរឿងរាមកេរ្តិ៍ «រាមាយណៈ» សឹងជាប្រវត្តិរបស់ព្រះជាម្ចាស់នោះដើម្បីប្រកាសកិត្តិគុណ សេចក្តីខ្លាំងពូកែ និងក្លាហានព្រះជាម្ចាស់ និងអ្នកដែលព្រះជាម្ចាស់បានបែងភាគឱ្យមកកើត ដូចយ៉ាងព្រះរាមតាមក្បួនថា លេងរឿងដូច្នេះជាហេតុឱ្យកើតមង្គលសួស្តី ដល់អ្នកលេង និងជាទីប្រោសប្រាណរបស់ព្រះជាម្ចាស់ ទើបគេនិយមលេងមកដល់ឥឡូវនេះ»។ ឯពាក្យខោលក្នុងជីវភាពប្រជាជនកម្ពុជាវិញ គេនិយមប្រើពាក្យនេះសម្រាប់សម្គាល់គោ ឬក្របីដែលមានស្នែងខ្លី ហើយខុបចុះក្រោម ឬក៏សម្គាល់សត្វកន្ទុយខ្លី ឬបើមិនដូច្នោះទេ បើកាលណាគេនិយាយថា៖ ធ្វើអ្វីមួយខោលតែម្តង… នោះបានសេចក្តីថា ធ្វើអ្វីមួយនោះ គឺធ្វើដោយឥតបានព្រាងទុក ឬគិតទុកជាមុនឡើយ ពោលគឺគិតឃើញភ្លាម ឬជួបភ្លាមធ្វើភ្លាមតែម្តង ។ សម្តីរបស់លោកអ្នកប្រាជ្ញបណ្ឌិត និងការនិយមរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា ក្នុងការសម្គាល់ខោល ឬល្ខោនខោលនេះ មានន័យសមរម្យល្អណាស់ ព្រោះបើយើងពិនិត្យមើលទម្រង់ល្ខោនខោល ដែលសេសសល់ដល់យើងសព្វថ្ងៃនេះ យើងឃើញថា៖ ល្ខោនខោល គឺជាល្ខោនពាក់មុខ អ្នករាំធ្វើកាយវិការឥតព្រាងទុកជាមុន ដើម្បីត្រាប់ពាក្យសម្តី របស់អ្នកពោល ដែលជាអ្នកមាននាទីដឹកនាំរឿង និងរៀបរាប់រឿង ។ ទម្រង់នេះសម្តែងបានតែរឿងរាមកេរ្តិ៍មួយគត់ ដែលជារឿងពោរពេញទៅដោយតួអង្គយក្សហើយនិងស្វា។ ឯការសម្តែងវិញ គឺធ្វើឡើងក្នុងពិធីត្រស្តិសង្ក្រាន្ត គឺពិធីផ្តាច់ឆ្នាំចាស់ចូលឆ្នាំថ្មី ៖ រាំដើម្បីបំបាត់ឧបទ្រពចង្រៃនៃឆ្នាំចាស់ ហើយសុំទេវតាឆ្នាំថ្មី និងវត្ថុសក្តិសិទ្ធិទាំងអស់ជួយប្រទានស័ព្ទសាធុការពរ សេចក្តីសុខចម្រើន សិរីសួស្តី ជ័យមង្គល សុំឱ្យបានប្រកបនឹងសុភមង្គល និងសំបូររុងរឿងក្នុងជីវភាពជាប្រចាំរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា និងមានពេលខ្លះពេលដែលស្រុកទេសជួបវិបត្តិគ្រោះរាំងស្ងួត គេក៏រាំល្ខោនខោលដើម្បីសុំទឹកភ្លៀងផងដែរ ។ ម្យ៉ាងទៀត ទម្រង់ល្ខោនខោលនេះ ជាទម្រង់ដែលមានសុទ្ធតែសិល្បករប្រុសៗជាអ្នករាំ សូម្បីតែតួអង្គស្រីដូចជាតួនាងសីតា នាងមណ្ឌោគិរី នាងបុញ្ញកាយ ឬនាងសុវណ្ណមច្ឆាក៏ដោយ ។ ទម្រង់ល្ខោននេះ បានបន្សល់នូវចម្ងល់ដ៏យូរលង់មួយនៅក្នុងអារម្មណ៍របស់ប្រជាជនកម្ពុជា។ គេច្រើនចោទសួរថា តើមកពីហេតុអ្វីបានជាចាស់បុរាណខ្មែរយកសិល្បករប្រុសមកឱ្យដើរជាតួស្រីដូច្នេះ ? ចំពោះសំណួរខាងលើនេះ យើងមិនឃើញមានចម្លើយណាឆ្លើយបានច្បាស់លាស់ ឬក៏កត់ត្រាទុកជាលាយលក្ខណ៍អក្សរទេ ។ ប៉ុន្តែជាទូទៅយើងសង្កេតឃើញមានមតិពីរ ដែលទាក់ទិនទៅនឹងសំណួរនេះ ហើយបានក្លាយទៅជាការនិយមនិយាយបន្តគ្នាតាំងពីយូរណាស់មកហើយរហូតដល់សព្វដែលថ្ងៃនេះ។ មតិទី១ នោះបាននិយាយថា ហេតុដែលនាំឱ្យមានទម្រង់ល្ខោនមួយមានសុទ្ធតែសិល្បករប្រុសជាអ្នករាំនោះ គឺកើតឡើងដោយសារមានវិបត្តិខាងសាសនានៅប្រទេសកម្ពុជា ពិសេសក្នុងកាលវេលាដែលមានទំនាស់សាសនារវាងព្រះពុទ្ធសាសនា និងព្រហ្មញ្ញសាសនា ។ ពួកស្រីរបាំនៃល្ខោនក្បាច់បុរាណ ឬល្ខោនព្រះរាជទ្រព្យ ដែលក្នុងសម័យអង្គរ គេហៅថា «រមាំ» មានដើមកំណើតតាំងពីមុនការចាប់បដិសន្ធិនៃលទ្ធិទេវរាជ «Culte du Dieu Roi» ដោយព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ៨០២ទៅទៀត ហើយពេលដែលខ្មែរគោរពលទ្ធិទេវរាជ គេនិយមហៅស្រីរបាំទាំងនោះថា «ទេវទាសី » ជាស្រីរបាំនៃព្រះវិហារខាងព្រហ្មញ្ញសាសនា រួចបន្តតួនាទីជាស្រីរបាំនៃព្រះវិហារខាងព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយានក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧(១១៨១-១២១៨) ដូចមានឯកសារខ្លះអាចឱ្យយើងដឹងថា ក្នុងពេលនោះនៅប្រាសាទតាព្រហ្មមានស្រីរបាំចំនួន៦១៥នាក់ និងនៅប្រាសាទព្រះខ័ន ស្រីរបាំមានចំនួនរហូតដល់ទៅ១.០០០នាក់ឯណោះ ។ ក្រុមអ្នករបាំទាំងអស់នោះ មានតួនាទីសំខាន់ណាស់ គឺជាអ្នកដែលមានភារកិច្ច ចម្លងពាក្យបណ្តឹង ពាក្យបន់ស្រន់ ពាក្យឧទ្ទិសទាំងឡាយពីឋានមនុស្សលោកទៅឋាននៃព្រះ គឺឋានសួគ៌ ឋានត្រៃត្រឹង្សហើយពាំនាំនូវស័ព្ទសាធុការពរពីឋានសួគ៌ ចុះមកប្រោះព្រំដល់ឋានមនុស្សលោកវិញ ។ អ្នកទាំងនោះសុទ្ធតែជាស្រីបរិសុទ្ធមិនមានប្រឡាក់ប្រឡូសអ្វីនឹងគ្រឿងមន្ទិលសៅហ្មងទាំងខាងផ្លូវកាយ វាចា ចិត្ត តាមបែបមនុស្សសាមញ្ញឡើយ ។ លុះមកដល់ពេលប្រទេសជាតិជួបវិបត្តិខាងសាសនា ពិសេសក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៨ (១២៤៣-១២៩៥) ? ដែលមានប្រតិកម្មយ៉ាងខ្លាំងក្លា របស់អ្នកកាន់ព្រហ្មញ្ញសាសនា សិវៈនិយម ពួកនេះបានកោសលុបរូប ឬបំផ្លាញព្រះពុទ្ធសាសនា បដិមា ផ្សេងៗជាច្រើន នៅប្រាសាទបាយ័ន និងទីដទៃទៀត ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះទេ ដើម្បីប្រឆាំងនឹងព្រះពុទ្ធសាសនាក្នុងសម័យនោះ ពួកអ្នកកាន់អំណាច មានមន្ត្រី ធំៗ ក្នុងព្រះបរមរាជវាំង បានបង្ខំរួមរស់ស្នេហាជាមួយស្រីរបាំ «ពួកទេវទាសី» ក្បត់ទំនៀមមុន… ហើយប្រហែលជាចាប់តាំងពីពេលនោះមកហើយ ដែលគេឃើញមានការនិយមរបស់ពួកមន្ត្រីក្នុងព្រះបរមរាជវាំងដណ្តឹងយកស្រីរបាំធ្វើភរិយារបស់ខ្លួន ។ គេឃើញមានសេសសល់ជាក់ស្តែង ក្នុងសង្គមកម្ពុជា រហូតមកដល់ពេលមុនសង្គ្រាមឆ្នាំ១៩៧០ផ្ទុះឡើងបន្តិច ។ អាស្រ័យដោយការមិនពេញចិត្តនឹងអំពើទាំងនោះ គ្រូរបាំបុរាណ ធំៗនៃជំនាន់អង្គរនោះដែលជាអ្នកកាន់ និងគោរពព្រះពុទ្ធសាសនា ហើយសុទ្ធតែជាអ្នកដែលបានខិតខំ ចំណាយអស់កម្លាំងកាយ កម្លាំងប្រាជ្ញា និងទេពកោសល្យរបស់អាត្មាខ្លួនបង្ហាត់បង្ហាញ អប់រំសិល្បការិនីរបាំឱ្យបានល្អ បានល្បី ដើម្បីបម្រើព្រះពុទ្ធសាសនា ទៅតាមសទ្ធាជ្រះថ្លារបស់ខ្លួន ក៏បានដកខ្លួនថយរត់គេចទៅជ្រករស់នៅជាមួយប្រជារាស្ត្រជាពុទ្ធសាសនិក ពិសេសគឺយកអារាមខាងពុទ្ធសាសនាជាបង្អែក ហើយបង្កើតទម្រង់ល្ខោនថ្មីមួយប្រភេទទៀត ដែលមានសុទ្ធតែ ប្រុសៗ ជាអ្នករាំ ដើម្បីចៀសវាងកុំឱ្យអ្នកកាន់អំណាចទាំងឡាយបំផ្លាញសិល្បៈរបស់ខ្លួនបានទៀត ។ ការអធិប្បាយខាងលើនេះ គឺជាហេតុផលនានាដែលមតិទី១ បានលើកយកមកសំអាងដើម្បីបញ្ចប់អំពីការកកើតនៃទម្រង់ល្ខោនប្រុស ដែលចេញមកពីប្រភពតែមួយ គឺចេញពីល្ខោនក្បាច់បុរាណខ្មែរ ឬល្ខោនព្រះរាជទ្រព្យ ដែលមានសុទ្ធតែសិល្បការិនីជាអ្នករាំ សូម្បីតែតួអង្គប្រុសក៏ដោយនោះ ។ រីឯមតិទី២វិញ ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងចម្ងល់ដែលថាតើហេតុអ្វីបានជាចាស់បុរាណខ្មែរយកសិល្បករ ប្រុសៗ ឱ្យរាំជាតួស្រី នៅក្នុងទម្រង់ល្ខោនពាក់មុខដូច្នេះ ? ឬក៏និយាយអំពីដើមកំណើតនៃល្ខោនខោលនោះ ? គេតែងតែលើកយកវិបត្តិនៃព្រះរាជវង្សស្តេចខ្មែរ ពិសេសគឺការប្តូររាជវង្សពីវង្សវរ្ម័នមកវង្សព្រះបាទត្រសក់ផ្អែមដែលជាអតីតកសិករដាំត្រសក់មានរសជាតិផ្អែមពិសេសជាងគេ មកធ្វើជាទីសំអាង ។ នៅសម័យកាលមិនយូរប៉ុន្មាន មុនពេលដែលព្រះបាទត្រសក់ផ្អែមបានឡើងសោយរាជ្យ ប្រទេសកម្ពុជាបានជួបវិបត្តិសាសនាមួយយ៉ាងធ្ងន់ ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យស្តេចផែនដី និងមន្ត្រី ធំៗដែលកាន់ព្រហ្មញ្ញសាសនា និងប្រជានុរាស្ត្រទៅទៅ ដែលនិយមគោរពព្រះពុទ្ធសាសនាឃ្លាតឆ្ងាយពីគ្នា ។ តាត្រសក់ផ្អែមជាកសិករ និងជាពុទ្ធសាសនិកម្នាក់ដែលមានប្រជាប្រិយភាពធំធេងក្នុងចំណោមប្រជារាស្ត្រ ព្រោះគាត់ជាមនុស្សស្លូតបូត ហើយឆ្លាតវាងវៃផង ។ ក្នុងការសម្រាកពីមុខរបរចិញ្ចឹមជីវិត តាត្រសក់ផ្អែមតែងតែនាំអ្នកស្រុកលេងមហោស្រពនានា ដែលនាំឱ្យកេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់គាត់កាន់តែល្បី និងមានអ្នកស្រុកជិតឆ្ងាយ គោរព ស្រឡាញ់គាត់យ៉ាងច្រើនទៀតផង ។ ថ្ងៃមួយដោយឃើញថា ភោគផលកសិកម្មរបស់គាត់បានផលល្អ តាត្រសក់ផ្អែមក៏បេះត្រសក់ខ្លួនយកទៅថ្វាយព្រះរាជា និងបាននាំមហោស្រព គឺល្ខោន របាំនានា ទៅសម្តែងថ្វាយស្តេចផែនដីទៀតផង ។ ព្រះរាជាទ្រង់សព្វព្រះរាជហឫទ័យនឹងត្រសក់ដែលមានរសជាតិផ្អែមឆ្ងាញ់ពិសេសរបស់គាត់ណាស់ ហើយក៏ទ្រង់ចេញព្រះរាជបញ្ជាហាមមិនឱ្យតាត្រសក់ផ្អែមបេះត្រសក់យកទៅលក់ដូរ ឬក៏ឱ្យទៅអ្នកណាម្នាក់ឡើយ ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះដើម្បីរក្សាចម្ការត្រសក់នេះ ព្រះរាជាបានប្រទានលំពែងមួយដែលស្លឡើងដោយថ្មកាយសិទ្ធិ គឺជាលំពែងដ៏មានឫទ្ធិដល់តាត្រសក់ផ្អែម ។ ដើម្បីសាកល្បងថា តើតាត្រសក់ផ្អែមមានភក្តីភាពចំពោះបន្ទូលរបស់ព្រះអង្គ ឬក៏អត់ ? យប់មួយនោះព្រះអង្គទ្រង់គង់លើសេះជាជំនិះ ហើយទ្រង់នាំទាំងពលសេនាឯទៀតទៅឃ្លាំមើល រួចលបចូលទៅក្នុងចម្ការត្រសក់ ។ គាប់ជួនពេលនោះ តាត្រសក់ផ្អែមកំពុងតែមើលមហោស្រពស្រាប់តែក្រឡេកទៅឃើញមនុស្សលួចចូលក្នុងចម្ការ គាត់នឹកគិតថាជាចោរ ក៏លើកលំពែងឡើង ហើយពួយទៅក្នុងចម្ការត្រង់កន្លែងដែលមនុស្សលបចូលនោះ ។ លំពែងបានហោះទៅចាក់ត្រូវចំព្រះរាជាសុគតក្នុងពេលនោះទៅ ។ ដោយព្រះរាជាអង្គនោះគ្មានព្រះរាជបុត្រនឹងស្នងរាជបន្តពីព្រះអង្គ…ពួកសេនាបតីមន្ត្រីទាំងពួង ក៏លើកតាត្រសក់ផ្អែមឱ្យឡើងសោយរាជ្យ ។ ដោយសារដើមកំណើតរបស់ព្រះអង្គជាតិជាកសិករ និងជាពុទ្ធសាសនិក ចូលចិត្តពលកម្ម ស្រឡាញ់ធម្មជាតិ ស្រណោះស្រណោកជីវភាពស្រែចម្ការ ដែលព្រះអង្គធ្លាប់បានភពព្រសព្វរាល់ថ្ងៃ ក្នុងពេលបានឡើងសោយរាជ្យក្នុងបុរីមហានគរ ព្រះបាទត្រសក់ផ្អែមបានចាត់ចែងឱ្យសិល្បករ ជំនិតៗរបស់ព្រះអង្គច្នៃប្រឌិតបង្កើតស្នាដៃសិល្បៈដែលមានភាពស្វាហាប់ ហើយលើកយករឿងរាមកេរ្តិ៍ដែលជារឿងមានប្រជាប្រិយភាពធំធេងក្នុងសង្គមខ្មែរ ទាំងក្នុងចំណោមអ្នកកាន់ព្រហ្មញ្ញសាសនា ទាំងអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនា ទាំងអ្នកមានជំនឿទៅលើអារក្សអ្នកតា ដែលជាជំនឿរបស់ខ្មែរដើមយកមកសម្តែង ផង។ គឺចាប់ពីពេលនោះមកហើយ ដែលល្ខោន ឬល្ខោនពាក់មុខដែលមានសុទ្ធតែសិល្បករ ប្រុសៗជាអ្នករាំបានចាប់កំណើតឡើង ។ ដូចបានជំរាបបញ្ជាក់ខាងលើម្តងរួចមកហើយថា រឿងរ៉ាវទាំងពីរដែលទាក់ទិននឹងប្រភពកំណើតល្ខោនខោល ដែលបានរៀបរាប់ដូចខាងលើ យើងសង្កេតឃើញមិនមានឯកសារណា កត់ត្រាឱ្យបានច្បាស់លាស់ជាភស្តុតាងទេ…ប៉ុន្តែវាជារឿងនិយាយ តៗគ្នា ពីជំនាន់មួយទៅជំនាន់មួយទៀត តាមការនិយមរបស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែរតែប៉ុណ្ណោះ ។ ម្យ៉ាងទៀតទម្រង់ល្ខោនប្រុសនេះ មិនមែនមាននៅតែប្រទេសកម្ពុជាយើងនេះទេ ។ យើងសង្កេតឃើញមាននៅក្នុងប្រទេសនានាជាច្រើន ដែលធ្លាប់មានអារ្យធម៌ដ៏ចំណាស់ និងរីកចំរើនដូចជាប្រទេសឥណ្ឌា និងប្រទេសជប៉ុនជាដើម។ ទម្រង់ល្ខោនប្រុសដែលល្បីល្បាញជាងគេនៅប្រទេសឥណ្ឌា មានឈ្មោះថា «កាថាកាលី» (KATHAKALI) ដែលមានអាយុរាប់ពាន់ឆ្នាំមកហើយ ។ ចំណែកនៅប្រទេសជប៉ុនវិញទម្រង់ល្ខោន«កាប៊ូគី» ( KABUKI ) ជប៉ុន ក៏មានសុទ្ធតែសិល្បករ ប្រុសៗជាអ្នករាំ ហើយក៏មានអាយុច្រើនសតវត្សរ៍មកហើយដែរ ? ចំពោះកាលបរិច្ឆេទពិតប្រាកដនៃដើមកំណើតរបស់ល្ខោនខោលវិញនោះ វារឹតតែជាការស្មុគស្មាញណាស់ទៅទៀត សម្រាប់យើងជាអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ ដ្បិតប្រទេសកម្ពុជា ជាប្រទេសបានជួបនូវផលវិបាកដោយសារសង្គ្រាមបំផ្លាញជាតិ ច្រើនជំនាន់រាប់មិនអស់ ។ គ្រប់សង្គ្រាមដែលបានកើតឡើងសុទ្ធតែបានបំផ្លាញវប្បធម៌ជាតិ តាមរយៈការបំផ្លាញឯកសារ បំផ្លាញបេតិកភណ្ឌ លួចយកសម្បត្តិវប្បធម៌ជាតិកម្ពុជា និងមានការកាប់សម្លាប់សិល្បករ ដែលជាឯកសាររស់របស់ជាតិខ្មែរជាដើម ។ ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណាក្តី ក៏នៅមានចំណុចពិសេសខ្លះ ដែលធ្វើឱ្យយើងអ្ន្កស្រាវជ្រាវចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំង… នោះគឺល្ខោនខោល សម្តែងបានតែរឿងរាមកេរ្តិ៍មួយគត់ ។ ឆ្លងតាមចំណាប់អារម្មណ៍លើចំណុចនេះ ហើយក៏ដោយយោងទៅលើឯកសារ ដែលសេសសល់ច្រើនបង្គួរ ស្តីពីរឿងរាមកេរ្តិ៍នៅប្រទេសកម្ពុជានោះ អ្នកស្រាវជ្រាវសាកល្បងវិភាគដើម្បីបំភ្លឺពីកាលបរិច្ឆេទនៃទម្រង់ល្ខោនខោលនេះដូចតទៅ ។ រឿងរាមកេរ្តិ៍ជារឿងមួយដែលមានចំណាស់ជាងគេ ហើយមានប្រជាប្រិយភាពបំផុតនៅប្រទេសកម្ពុជា ។ បើតាមឯកសាររបស់ព្រះតេជគុណប៉ាង ខាត់ ក្នុងសៀវភៅព្រះពុទ្ធសាសនានៅប្រទេសខ្មែរ ព្រះអង្គបានមានពុទ្ធដីកាថា ព្រហ្មញ្ញសាសនា ក៏ដូចជា ពុទ្ធសាសនាដែរ បានហូរចូលដល់ជ្រោយសុវណ្ណភូមិ «ក្នុងនោះមានប្រទេសកម្ពុជា» តាំងពី៣០៩ឆ្នាំមុន គ្រឹស្តសករាជមកម្ល៉េះ ។ ចុះបើព្រហ្មញ្ញសាសនាហូរចូលមក តើរឿងរាមាយណៈ ដែលជារឿងផ្សព្វផ្សាយពីឥទ្ធិពលសាសនានេះអាចហូរចូលមកក្នុងពេលនោះដែរឬទេ ? ឬក៏ហូរចូលមកក្នុងពេលដែលព្រាហ្មណ៍កៅណ្ឌិន្យ ចូលមកច្បាំង រួចរៀបអភិសេកជាមួយព្រះនាងនាគី «សោមា» «ព្រះថោង និងនាងនាគ » ? ឬក៏ហូរចូលមកក្រោយពេលនោះ ប៉ុន្តែមុនសម័យអង្គរ ? សព្វថ្ងៃគេសង្កេតឃើញមានសំណល់រឿងរាមកេរ្តិ៍ «រាមាយណៈ» ជាច្រើន នៅស្ទើរតែគ្រប់ទម្រង់នៃទម្រង់សិល្បៈខ្មែរដូចជា៖ ១-សិល្បៈចម្លាក់ រូបចម្លាក់ នៅប្រាសាទកោះកេរ សាងក្នុងដើមសតវត្សរ៍ទី១០ «អន្លើ ខ្លះៗ នៃរឿងរាមកេរ្តិ៍ » ។ ប្រាសាទបន្ទាយស្រី កណ្តាលសតវត្សរ៍ទី១០ «អន្លើ ខ្លះៗនៃរឿងរាមកេរ្តិ៍» ។ ប្រាសាទបាពួន ដើមសតវវត្សរ៍ទី១១ «អន្លើ ខ្លះៗនៃរឿងរាមកេរ្តិ៍ » ។ ប្រាសាទអង្គរវត្ត សាងក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១១១៣-១១៥២ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសូរិយាវរ្ម័នទី២ នៅ ប្រាសាទនេះ រឿងរាមកេរ្តិ៍ ត្រូវគេឆ្លាក់នៅច្រើនកន្លែង ខុសៗគ្នា ដូចជានៅទ្វារខាងលិចជ្រុងខាងត្បូង ទ្វារខាងលិចជ្រុងខាងជើង ជញ្ជាំងខាងលិចជាដើម ។ ឯសាច់រឿងរាមកេរ្តិ៍វិញ គេសង្កេតឃើញមានច្រើនអន្លើ តាំងពីព្រះរាមទទួលជ័យជម្នះ ក្នុងការប្រឡងលើកធ្នូ… រាពណ៍ចាប់នាងសិតា ចម្បាំងរវាងព្រះរាម និងសម្ព័ន្ធមិត្តស្វាទល់នឹងពួករាពណ៍ និងអសុរឯទៀតជាសម្ព័ន្ធមិត្ត រហូតដល់ឆាកស្តីពីនាងសិតាលុយភ្លើងដើម្បីបញ្ជាក់ពីការស្មោះត្រង់របស់នាងចំពោះស្វាមី ថ្វីដ្បិតតែក្រុងរាពណ៍បានចាប់យកនាងទៅនគរក្រុងលង្លាអស់កាលយូរក៏ដោយ និងអន្លើផ្សេងពីនេះច្រើនទៀត ។ ប៉ុន្តែប្រការដែលគួរឱ្យសោកស្តាយជាទីបំផុតនោះគឺ រហូតមកដល់ថ្ងៃដែលយើងខ្ញុំកំពុងតែសិក្សានេះ រូបចម្លាក់មួយចំនួនកំពុងទទួលគ្រោះអាសន្នពីការបំផ្លិចបំផ្លាញនៃសង្គ្រាម និងមួយចំនួនទៀតកំពុងតែទទួលការគំរាមកំហែងពីគ្រោះធម្មជាតិដូចជាអន្លើដែលបង្ហាញពីភក្តីភាពរបស់នាងសិតាចំពោះព្រះរាម «សិតាលុយភ្លើង» ដែលពេលនេះមើលស្ទើរតែលែងស្គាល់ទៅហើយ ព្រោះចម្លាក់នេះត្រូវពុកផុយរបេះជ្រុះដោយសារទឹកភ្លៀង ដែលច្រោះតាមដំបូលចុះមក ។ ២-សិល្បៈនិទានរឿង ទំនៀមទម្លាប់ពីបរមបុរាណរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា… ក្នុងការនិទានរឿងរាមកេរ្តិ៍ នៅប្រទេសកម្ពុជាសិល្បករជំនាញពីរនាក់ត្រូវគេស្គាល់ជាទូទៅគឺ៖ លោកតាគ្រុឌដែលមានដើមកំណើតនៅខេត្តកំពង់ចាម មានក្រាំងរឿងរាមកេរ្តិ៍ ពិសេសរបស់គាត់មានកម្រាស់រហូតដល់ទៅកន្លះម៉ែត្របណ្តោយជាងមួយម៉ែត្រ… ។ ប៉ុន្តែក្រាំងនេះត្រូវបានគេបូជាជាមួយសាកសពរបស់គាត់ក្នុងពេលដែលគាត់អនិច្ចកម្មទៅ នៅភូមិកំណើតរបស់គាត់ ។ សិស្បករចំណានម្នាក់ទៀត គឺតាចក់មានដើមកំណើតនៅខេត្តសៀមរាប អ្នកទាំងពីរនាក់សុទ្ធតែមានសំនួនវោហារពីរោះរណ្តំណែងណង ពូកែខាងនិទានរឿងរាមកេរ្តិ៍មាន ការឆ្លាតវាងវៃ ច្នៃប្រឌិតរឿងទៅតាមលក្ខណៈពិសេសនៃសង្គមខ្មែរ ដូចជាអន្លើ ហនុមានភ្នាល់ទាញរោមជើងព្រះរាម ឬហនុមានដុតក្រុងលង្កាជាដើម ប្រកបដោយកាយវិការរស់រវើកធ្វើឱ្យអ្នកស្តាប់ស្លុងអារម្មណ៍ផ្ទុះសំណើចយ៉ាងខ្លាំងខ្ទរខ្ទារតាមការនិទានរបស់គាត់ ។ ៣-ខាងសិល្បៈវិចិត្រកម្ម សំណល់ខាងសិល្បៈវិចិត្រកម្មផ្នែកគំនូរបុរាណ មានគំនូររឿងរាមកេរ្តិ៍មួយចប់ នៅក្នុងថែវវត្តព្រះកែវមរតកក្នុងបរិវេណព្រះបរមរាជវាំងនៅរាជធានីភ្នំពេញ ។ មានជាអន្លើរឿងរាមកេរ្តិ៍ខ្លះទៀតនៅតាមវិហារនានាដូចជាវិហារវត្តព្រះរាជបូព៌ ក្នុងទីរួមខេត្តសៀមរាបជាដើម ។ ៤-ខាងទម្រង់សិល្បៈទស្សនីយភាព ខាងផ្នែកសិល្បៈទស្សនីយភាព យើងសង្កេតឃើញមានទម្រង់បី ដែលសម្តែងរឿងរាមកេរ្តិ៍ រហូតមកទល់សព្វថ្ងៃនេះគឺ៖ ល្ខោនក្បាច់បុរាណ ដែលមានសុទ្ធតែសិល្បការិនីជាអ្នករាំ សូម្បីតែតួព្រះរាម ឬព្រះលក្ម្សណ៍ក៏ដោយ ហើយអាចសម្តែងរឿង «រាមកេរ្តិ៍» ផងដែរ និងរឿងឯ ទៀតៗផង ដូចជារឿង «ព្រះជិនវង្ស» រឿង«ទិព្វសង្វារ» រឿង «ព្រះវេស្សន្តរ» រឿង«ក្រៃថោង» រឿង «ព្រះចន្ទគោរព» ជាដើម ។ល។ ល្ខោនស្រមោល ៖ ស្បែកធំដែលជាប្រភេទសិល្បៈសក្ការៈ សម្តែងបានតែរឿងរាមកេរ្តិ៍មួយគត់ មិនមានសម្តែងរឿង ផ្សេងទៀតឡើយ ។ ល្ខោនខោល៖ ដែលជាល្ខោនពាក់មុខ ហើយមានសុទ្ធតែ ប្រុសៗជាអ្នករាំ សម្តែងបានតែរឿងរាមកេរ្តិ៍មួយគត់ ដូចជាល្ខោនស្រមោល ស្បែកធំដែរ ។ ៥-ឯកសារសំណេរ ក្រៅពីទម្រង់សិល្បៈខាងលើ យើងនៅមានសំណល់ឯកសារខាងសំណេរ ដូចជាឯកសាររបស់អ្នកអង្គម្ចាស់វឌ្ឍឆាយាវង្ស ដែលពុទ្ធសាសនបណ្ឌិតបោះពុម្ពផ្សាយ ហើយដែលត្រូវបានគេជ្រើសរើសយកមកបញ្ចូលក្នុងកម្មវិធីសិក្សាតាំងពីជំនាន់សង្គមរាស្ត្រនិយមមកម្ល៉េះ ។ បើតាមឯកសារនេះ យើងឃើញថា រឿងរាមកេរ្តិ៍របស់ខ្មែរ មានរហូតដល់ទៅ៨០ខ្សែ ឯណោះ ។ ប៉ុន្តែឯកសារដែលបានរកឃើញ និងយកមកបោះពុម្ពផ្សាយហើយចំនួនតែ១៦ខ្សែប៉ុណ្ណោះ គឺពីខ្សែ១ដល់ខ្សែ១០ និងពីខ្សែ៧៥ដល់ខ្សែ៨០… នៅបាត់ចំនួន៦៤ខ្សែទៀត មិនទាន់រកឃើញ ។ បើយើងពិនិត្យមើលវិធីនិពន្ធក្នុងសៀវភៅទាំង១៦ខ្សែនោះ យើងឃើញថារបៀបនិពន្ធ មិនមែនសរសេរបែបប្រលោមលោកធម្មតាឡើយ ។ ផ្ទុយទៅវិញយើងឃើញជារបៀបកាត់កងឆាកល្ខោន ដោយកាត់សាច់រឿង ជាដុំៗ ជាអន្លើៗ បន្តបន្ទាប់គ្នា… ។ មានពាក្យពោលដែលយើងសង្កេតឃើញភាគច្រើនជាកំណាព្យបទកាកគតិ បទព្រហ្មគីតិ បទពំនោល និងបទពាក្យ៦ជាដើម ។ សម្រាប់ឱ្យអ្នកពោល និងសិល្បករអ្នកសម្តែង អាចសម្តែងបានងាយស្រួលទៅវិញ ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ នៅក្នុងអត្ថបទជាច្រើននៃសៀភៅទាំង១៦ខ្សែនេះ មានពាក្យខ្លះ បញ្ជាក់ពីការដឹនាំរឿង បង្ហាញបទពោល និងមានឈ្មោះបទភ្លេងយ៉ាងច្រើនទៀតផង…។ ក្នុងចំណោមបទទាំងនោះ មានបទមួយឭចំនួនធំដែលអ្នកស្រាវជ្រាវ និងចងក្រងឯកសារពុំស្គាល់ព្រោះការសិក្សាផ្នែកតន្ត្រីនៅរកឈ្មោះពុំទាន់ឃើញអស់នៅឡើយ…។ ដូច្នេះអ្នករៀបរៀងសូមលើកយកតែបទមួយចំនួនដែលយើងស្គាល់ឈ្មោះ…យល់ពីសារសំខាន់របស់បទសម្រាប់ប្រើក្នុងល្ខោន ហើយដែលប្រជាជនកម្ពុជានិយមប្រើរហូតដល់សព្វថ្ងៃ និងបទខ្លះទៀតដែលយល់ថា គ្រាន់តែជាការព្នាយឈ្មោះបន្តិចបន្តួច ទៅតាមពេលវេលាដ៏យូរលង់ប៉ុណ្ណោះដូចជា៖ បទស្ដេចលីលា ៖ខ្សែ១ ទំព័រ១ ជាពញាដើរ ខ្សែ៧៦ទំព័រ៩ហើយដែលសព្វថ្ងៃមានអ្នកខ្លះហៅផ្សាដឺន តាមភាសាថៃ ដែលបកប្រែយកពីឈ្មោះដើមរបស់ខ្មែរទៅ… និងអ្នកខ្លះហៅថាស្ដេចយាង ។ បទដំណក ៖ ខ្សែ០១ទំព័រ៤៧ ជាបណ្ហក ខ្សែ៣ ទំព័រ២៣ ជាបណ្ហក ខ្សែ៤ ទំព័រ២១, ជាកែវណក ខ្សែ៦ទំព័រ២២, ជាបិនណក ខ្សែ៩ទំព័រ១៥ ជាដំណក ខ្សែ៩ទំព័រ៣២, ជាបទក្រៅណក ខ្សែ៧៦ទំព័រ៣៣… ឈ្មោះក្រៅណកនេះត្រូវបានគេប្រើរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ។ បទឆាន ៖ ខ្សែ៧៥ ទំព័រ៣ ប្រហែលជាបទជើតឆាន ដែលយើងប្រើសព្វថ្ងៃទេដឹង ? បទទ្រង់គ្រឿង ៖ ខ្សែ៧៥ ទំព័រ១ ប្រហែលជាបទខមទ្រង់គ្រឿង ដែលខ្មែរប្រើសព្វថៃ្ងទេដឹង ? បទស្ដេចលា ៖ ខ្សែ១ ទំព័រ៣២ រហូតដល់ខ្សែ១០ ទំព័រ២៤ បទនេះប្រហែលជាបទលា ដែលមានប្រើរហូតដល់សព្វថ្ងៃ ព្រោះក្នុងឯកសារនេះ កន្លែងខ្លះបទឱត សរសេរជាសម្ដេចឱត ក៏មាន ។ បទស្មឹងថង ៖ ខ្សែ៧៥ ទំព័រ៣៨ បទនេះប្រហែលជាបទសមិនថង សព្វថ្ងៃ ។ បទពញាសោក ៖ ខ្សែ៧៥ ទំព័រ៣៩ បទនេះសព្វថ្ងៃអ្នកខ្លះហៅផ្យាសុ តាមភាសាថៃ ដែលបកពីឈ្មោះដើមរបស់ខ្មែរទៅ និងអ្នកខ្លះទៀតនិយមហៅបទ មន្ត្រីសោកាក៏មាន។ បទថយ៉យ ៖ ខ្សែ៧៥ ទំព័រ៤៣ គឺបទតាយ៉យ ដែលមានប្រើសព្វថ្ងៃ ។ បទក្លុម ៖ ខ្សែ៧៥ ទំព័រ១ រហូតដល់ខ្សែ៧៩ ឃើញប្រើឈ្មោះដដែល បទនេះគឺបទក្លុំ ឬក្លុម ឬខ្ញុំដែលជាឈ្មោះនិយមប្រើសព្វថ្ងៃ ។ បទច្រះ ៖ ខ្សែ១ ទំព័រ១០ រហូតដល់ខ្សែ១០ ឃើញប្រើឈ្មោះដដែល…។ ចាប់ពីខ្សែ៧៥ ទំព័រ៦ សល់ខ្សែ៨០ ឃើញប្ដូរមកប្រើឈ្មោះត្រះវិញ បទនេះគឺបទត្រាក់ ដែលមានប្រើសព្វថ្ងៃ ។ បទឌិត ៖ ខ្សែ១ ទំព័រ២៤ រហូតដល់ខ្សែទី៨០ ប្រើឈ្មោះដដែល ។ បទនេះគឺបទអូត ដែលគេនិយមប្រើសព្វថ្ងៃ ។ បទស្មើ ៖ ខ្សែ៧៥ ទំព័រ១៥ រហូតដល់ខ្សែ៨០ ប្រើឈ្មោះដដែល ។ បទនេះគឺបទស្មើ ដែលប្រើសព្វថ្ងៃ ។ បទយានី ៖ ខ្សែ៧៧ ទំព័រ៤៨ រហូតដល់សព្វថ្ងៃប្រើឈ្មោះដដែល ។ បទដួងព្រះធាតុ ៖ ខ្សែ៧៦ ទំព័រ៤៦ រហូតដល់សព្វថ្ងៃ ប្រើឈ្មោះដួងព្រះធាតុដដែល ប៉ុន្តែមានអ្នកខ្លះនិយមហៅដួងប៉ាងថាត តាមភាសាថៃ ដែលបានមកពីឈ្មោះដើមរបស់ខ្មែរ ។ បទជុំព្រៃ ៖ ខ្សែ៧៥ ទំព័រ៣ រហូតដល់ខ្សែបញ្ចប់ មានឈ្មោះបទជុំព្រៃដដែល ។ សព្វថ្ងៃឈ្មោះនេះ ក៏គ្មានដោះដូរអ្វីដែរ គឺឈ្មោះបទជុំព្រៃដដែល ។ បទពិលាប ៖ ខ្សែ២ ទំព័រ២២ រហូតដល់ខ្សែ ក្រោយៗ ហើយសព្វថ្ងៃបទនេះក៏មានឈ្មោះបទពិលាបដដែលគ្មានផ្លាស់ប្តូរអ្វីទេ ។ បទប្រគុំ ៖ ខ្សែ១ ទំព័រ៣២ ដល់ខ្សែចុងបញ្ចប់ឃើញប្រើឈ្មោះដដែល ហើយសព្វថ្ងៃបទមានឈ្មោះប្រគុំដដែលគ្មានផ្លាស់ប្តូរអ្វីទេ ។ បទឆា៖ ខ្សែ៧៥ ទំព័រ១ រហូតដល់ខ្សែ ក្រោយៗ ហើយសព្វថ្ងៃក៏នៅតែប្រើឈ្មោះបទឆា ដដែលគ្មានប្រែប្រួលឡើយ ។ បទជើតឈឹង៖ ខ្សែ៤ ទំព័រ២៤ និងទំព័រ៣០ រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ ក៏នៅតែប្រើឈ្មោះបទជើតឈឹងដដែល ។ បទជើត ៖ ពីខ្សែ១ រហូតដល់ខ្សែចុងក្រោយឈ្មោះដដែល ហើយសព្វថ្ងៃឈ្មោះបទនេះក៏ត្រូវគេរក្សាទុកដដែលគ្មានការផ្លាស់ប្តូរអ្វីទាំងអស់ ។ តាមរយៈការរៀបរាប់បទភ្លេងទាំងឡាយខាងលើនេះ និងមានឈ្មោះបទភ្លេងជាច្រើនទៀតតាំងពីខ្សែ១ ដល់ខ្សែ៨០ ដែលពុំទាន់អាចសម្គាល់ឱ្យបានច្បាស់លាស់នោះ… របៀបកាត់កងឆាកដោយចែកសាច់រឿង ជាឈុតៗបន្តគ្នា និងកំណាព្យជាពាក្យពោល ផ្សេងៗ ព្រមដោយពាក្យជាកំណត់ចំណាំនៃការដឹកនាំរឿងផងនោះ ជឿថាឯកសារសំណេរនេះ គឺប្រាកដជារឿងល្ខោន «Pièce de théatre» មិនមែនជារឿងប្រលោមលោក ឬក៏អត្ថបទប្រភេទដទៃទៀតឡើយ សមតាមការសន្និដ្ឋានរបស់លោកសាស្ត្រចារ្យ អ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរដែលថា ៖ អត្ថបទរឿងរាមកេរ្តិ៍នេះ ជានាដ្យកថាមែន ។ ចុះបើឯកសារនេះ ជាអត្ថបទរឿងល្ខោនមែននោះ តើជាអត្ថបទរបស់ទម្រង់ល្ខោនណាមួយ ? ដោយយោងទៅលើការនិយមរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា ក្នុងការប្រើវិធីសាស្ត្របែបបុរាណ «Méthode Empérique» ក្នុងការបន្តស្នាដៃពីជំនាន់មួយទៅជំនាន់មួយទៀត ដោយបង្រៀនឱ្យទន្ទេញចាំមាត់ ឬក៏និយាយប្រាប់ តៗគ្នាពីឪពុកទៅកូន ពីគ្រូទៅសិស្ស និងដោយផ្អែកទៅលើភាពជាក់ស្តែងដែលមានសេសសល់រហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ នោះគេឃើញទម្រង់ល្ខោនបី គឺល្ខោនស្រមោល ល្ខោនពាក់មុខ និងល្ខោនក្បាច់បុរាណដែលសម្តែងរឿងរាមកេរ្តិ៍ ដូចបានជម្រាបពីខាងលើម្តងមកហើយ ។ ប៉ុន្តែបើលើកយកបច្ចេកទេសសម្តែងមកពិនិត្យឱ្យបានហ្មត់ចត់នោះ ឃើញថា ក្នុងទម្រង់ទាំងបីដូចជម្រាបខាងលើ… ឯកសាររឿងល្ខោននេះមិនមែនសម្រាប់ល្ខោនក្បាច់បុរាណទេ ព្រោះល្ខោនក្បាច់បុរាណជាល្ខោនដែលយកចម្រៀងជាក្រុម « Choeur» ជាមធ្យោបាយជូនដំណើរសាច់រឿង និងជូនកាយវិការអ្នករាំ ដែលត្រូវហាត់យ៉ាងហ្មត់ចត់ជាមុន រហូតដល់ចាំស្ទាត់ ស្ទើរតែក្លាយជាស្វ័យប្រវត្តិ មិនមានប្រើបទពំនោល ដូចជាល្ខោនស្រមោល «ស្បែកធំ » ឬល្ខោនខោលឡើយ ។ ផ្ទុយទៅវិញ អត្ថបទសំណេរនេះ មានពាក្យពោលយ៉ាងច្រើន ដែលពីក្នុងខ្សែ១រហូតខ្សែ១០ប្រើពាក្យថាសំណា រួចពីខ្សែ៧៥ដល់៨០ឃើញប្រើជាបទរាប ឬនិយាយបទរាយ ដូច្នេះអត្ថបទល្ខោនរឿងរាមកេរ្តិ៍នេះ បើមិនសម្រាប់ល្ខោនស្រមោលស្បែកធំទេ មានតែល្ខោនខោលប៉ុណ្ណោះ ព្រោះទម្រង់ទាំងពីរមានប្រើពំនោលដូចគ្នា ។ ឯរបៀបប្រើបទភ្លេងពិណពាទ្យទៀតសោតក៏ប្រហាក់ប្រហែលគ្នាដែរ … ។ ប៉ុន្តែបើយើងពិនិត្យទៅលើកំណត់ចំណាំ ដែលបញ្ជាក់ពីការដឹកនាំរឿងវិញ«La mise en scène» ដូចជាពាក្យថា ៖ ជើតឈឹង ហើយពោល៖ ខ្សែ៤ ទំព័រ៣០ ដែលបញ្ជាក់ឱ្យដឹងថា ភ្លេងត្រូវលេងបទជើតឈឹង កាលណាអ្នកភ្លេងលេងចប់ហើយនោះអ្នកពោលត្រូវពោលបន្ត ។ ឬពាក្យថា ៖ ល្បងកាន់ ហើយជើតជំហានធំខ្សែ៤ ទំព័រ៥ ។ បងនូវយកមេទៅបង្ហាញបុណ្យ ហើយមេដឹងគុណ ញញឹមញញែមរកបង ។ ទេពីក្រោធប្រះខ្លួនហោង រាពណ៍ឱបហោះផ្សង អាណាថកបណ្តាលវេហាស៍ ។ ពាក្យនេះបញ្ជាក់ពីការសម្តែង និងការដឹកនាំរឿង គឺតួរាពណ៍ដែលត្រូវចាប់នាងសីតាត្រូវធ្វើកាយវិការជាចាប់ ឬប៉ះនាងដោយលឹបល ញញើតញញើម រួចហើយឈានជំហាន ធំៗដើម្បីដកថយដូចជាភ្ញាក់… រួចចូលចាប់នាងម្តងទៀត ចាប់បានហើយ «ឱបហោះយកទៅ…» ។ ការដឹកនាំរឿងរបៀបនេះ សង្កេតឃើញត្រូវបានគេថែរក្សារហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ ទោះក្នុងល្ខោនក្បាច់បុរាណក៏មាន ទោះក្នុងទម្រង់ល្ខោនខោលក៏មាន ។ ឬពាក្យថា ៖ ព្រះលក្ម្សណ៍វ័ណ្ឌមាលា ខ្សែ៥ទំព័រ៣៥ ។ ដងណោះព្រះលក្ម្សណ៍នរបតី ដាលដោះរួសខ្មី ក៏វ័ណ្ឌមាលាដ៏សុគ្រីព ។ ក្រាបថ្វាយបង្គំ សូមពរជីព ស្រេចហើយសុគ្រីព ក៏ហោះវឹងថ្កានពាលី ។ អន្លើនេះបើយោងតាមពាក្យកំណត់នៃការដឹកនាំរឿងខាងលើ ឃើញថាព្រះល?? ប្រភព៖ សៀវភៅទស្សនីយភាពខ្មែរ Share on LinkedInShare on FacebookShare on Google+Tweet about this on TwitterPrint this pageShare on TumblrPin on PinterestEmail this to someone ← តើបទល្មើសភ្លាមៗ និងបទល្មើសបន្តរៀងហូរហែ ខុសប្លែកគ្នាបែបណា?អង្គការសហប្រជាជាតិអំពាវនាវជាផ្លូវការឱ្យកាត់ទោសមេដឹកនាំយោធាភូមា អំពី ប្រល័យពូជសាសន៍ → You May Also Like ២៤ កញ្ញា ឆ្នាំ១៩៩៣ បាននាំអ្វីខ្លះមកខ្មែរវិញ? September 24, 2017 Comments Off តើរោងចក្រស្លដែកមុនសម័យអង្គរមាននៅឯណាខ្លះ? November 18, 2017 Comments Off ហេតុអ្វីបានជាមានឈ្មោះវីថីសន្ធរម៉ុក និងវិទ្យាល័យសន្ធរម៉ុក នៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ? November 22, 2017 Comments Off

Source

Wednesday, September 19, 2018

វីដេអូ

ល្ខោនខោល VIDEO

Altitude (2010)

===============================================================================================================================================================

Resident Evil Afterlife 2010

===============================================================================================================================================================

Resident Evil: Apocalypse (2004)

===============================================================================================================================================================

Resident Evil: Extinction (2007)

===============================================================================================================================================================

===============================================================================================================================================================

Resident Evil: Retribution (2012)

===============================================================================================================================================================

The Resident (2011)

===============================================================================================================================================================

Jurassic World: Fallen Kingdom (2018)

===============================================================================================================================================================

Title

===============================================================================================================================================================

titanic 1997

Coco

Skull Island

Sunday, September 9, 2018

Beat Richner

Beat Richner
សូមថ្លែងនូវការសោកស្តាយជាអនេកកប្បកាចំពោះការបាត់បង់លោកវេជ្ជបណ្ឌិត
Dr. Beat Richner
ដែលជាបុគ្គលម្នាក់បានជួយរក្សាជីវិតក្មេងៗរបស់កម្ពុជាកន្លងមក។

លោកវេជ្ជបណ្ឌិត បេអាត រិចន័រ (កើតនៅថ្ងៃទី១៣ ខែមីនា ឆ្នា១៩៤៧) ជាជនជាតិ ស្វីស។ គាត់ជា ពេទ្យកុមារ អ្នកលេងសូរឡោ និងជាអ្នកបង្កើត មន្ទីរពេទ្យកុមារ នៅ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ហើយគាត់ជានាយកនៃមន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផាផងដែរ។

មាតិកា

វិជ្ជាជីវៈ

បន្ទាប់ពីទទួលបានបរិញ្ញាបត្រវិជ្ជសាស្រ្ត ក្នុងឆ្នាំ១៩៧៣ លោកវិជ្ជបណ្ឌិត បេអាត រិចន័រ ធ្វើជាអ្នកឯកទេសថែរទាំកុមារ នៅឯមន្ទីរពេទ្យកុមារនៅស៊ូរិច។ បន្ទាប់មក លោក រិចន័របានធ្វើការអោយកាកបាទក្រហមស្វីស និងត្រូវបានបញ្ជូនមកប្រទេសកម្ពុជាជាទីដែលលោកបានធ្វើការនៅមន្ទីរពេទ្យ គន្ធបុប្ផាទីក្រុងភ្នំពេញចន្លោះឆ្នាំ១៩៧៤ និងឆ្នាំ១៩៧៥។ មន្ទីរពេទ្យនេះត្រូវបានប្រសិទ្ធិភាពនាមដើម្បីជាការចងចាំដល់សម្តេចព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម គន្ធបុប្ផា (១៩៤៨-១៩៥២) ដែលជាព្រះរាជបុត្រីនៃព្រះបរមរតនកោដ្ឋ សម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុដែលបានសោយវិលាល័យក្នុងព្រះជន្មក្មេងវស្សា។ នៅពេលដែលខ្មែរក្រហមបានកាន់កាប់ប្រទេសកម្ពុជា លោកត្រូវបានបង្ខំអោយចាកចេញទៅប្រទេសស្វីសវិញដែលជាទីដែលលោកបានបន្តការងាររបស់លោកនៅទីក្រុងហ៉្សូរ៉ិច។ ^[១] ក្នុងដំណើរការស្វែងរកអាជីពវេជ្ជសាស្ត្ររបស់គាត់ និង ចំណាប់អារម្មណ៍ខាងតន្ត្រី និង ការកម្សាន្ត វេជ្ជ.រិឆ្នឺរបានអភិវឌ្ឍចរិកលក្ខណៈនៃ "Beatocello" ត្លុកកំប្លែងសិល្បៈ ដែលលេងសេឡ្លូ។ ស្របគ្នាជាមួយមុខនាទីនេះ លោករិឆ្នឺរក៏បានបោះពុម្ពសៀវភៅកុមារជាច្រើនដែលផ្អែកលើ "Beatocello" ។^[១]

នៅ ខែធ្នូ ១៩៩១ រិឆ្នឺរបានត្រឡប់មកកម្ពុជានិងបានឃើញការបំផ្លិចបំផ្លាញដែលបានកើតឡើងជាបន្តបន្ទាប់ពីការប៉ះទង្គិចគ្នាដែលជាលទ្ធផលជម្លោះរវាងខ្មែរក្រហមនិងវៀតណាម។ លោកត្រូវបានសុំអោយបើកនិងសាងសង់មន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផាឡើងវិញដោយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។ ការបង្កើតមូលនិធិគន្ធបុប្ផានៅខែមីនា ១៩៩២ លោករិឆ្នឺរជាផ្លូវការបានត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញដើម្បីចាប់ផ្ដើមការសាងសង់ឡើងវិញ ហើយគន្ធបុប្ផាត្រូវបានបើកទ្វារឡើងវិញនៅខែវិច្ឆិកា ១៩៩២។ Since then, the foundation has funded the expansion of Kantha Bopha Children's Hospitals to include five hospitals in total.

As "Beatocello", Richner performs free concerts at the Jayavarman VII hospital in Siem Reap on Thursday and Saturday nights, during the high season. The evenings include songs, played on his cello, and talks on the health crisis in Cambodia. He asks the young tourists for blood, the older tourists for money, and the ones in between for both.^[២] Richner and his work in Cambodia have also been the subject of five documentary films^[៣] by Georges Gachot: Bach at the Pagoda (1997), And the Beat Goes On (1999), Depardieu goes for Beatocello (2002), and Money or Blood (2004). In 2006, the documentary "Dr Beat and The Passive Genocide of Children" by Australian film maker Janine Hosking was produced.^[៤]

Currently, of the 2400 Kantha Bopha staff members, Dr. Richner alongside the head pathologist Dr. Denis Laurent, are the only expatriate staff members employed at the hospitals.

Richner has waged war on the large AID agencies claiming that their policies of poor health care for poor people in poor countries is not only immoral but illogical.

Richner was named "Swiss of the Year" in 2003.^[៥]

មន្ទីរពេទ្យ គន្ធបុប្ផា[កែប្រែ]

មន្ទីរពេទ្យមានសាខាចំនួនប្រាំ ដែលបានបង្កើតឡើងដោយ លោកវេជ្ជបណ្ឌិត បេអាត រិចន័រ។ មន្ទីរពេទ្យគន្ធបូប្ផា ត្រូវបានបង្កើតឡើង និង មាន ទីតាំង នៅ ក្នុង រាជធានីភ្នំពេញ។ រាល់ការព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យរបស់លោកពុំមានការគិតកម្រៃឡើយ។ សាខាគន្ធបូប្ផាទីមួយ និង ទីពីរ ស្ថិតនៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ និង មន្ទីរពេទ្យ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ដែលស្ថិតនៅខេត្តសៀមរាប។ មន្ទីរពេទ្យគន្ធបូប្ផាទី៤ បានបើកដំណើរការនៅខែធ្នូ ក្នុងឆ្នាំ២០០៥ នៅភ្នំពេញ ហើយបានរួមបញ្ចូលគ្នាជាមួយនិងមន្ទីរពេទ្យគន្ធបូប្ផាទីមួយ។ អគាររបស់មន្ទីរពេទ្យគន្ធបូប្ផាទីប្រាំ ត្រូវបានស្ថាបនារូចរាល់ និង បើកឱ្យដំណើរការនៅក្នុងខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៧។

មន្ទីរពេទ្យគន្ធបូប្ផាទីពីរត្រូវបានដាក់សម្ផោធនៅថ្ងៃទី១២ កក្កដា ឆ្នាំ១៩៩៦។ មន្ទីរពេទ្យត្រូវបានសាងសង់ឡើងដោយសារតម្រូវការចាំបាច់ដែលបង្កដោយចំនួនមនុស្សដ៏កកកុញនៅមន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផាទី១។ ទីតាំងមន្ទីរពេទ្យត្រូវបានសម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ(ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ)ទ្រង់ប្រោសព្រះរាជប្រទាន។ មន្ទីរពេទ្យព្រះជ័យវរ្ម័នទី៧ត្រូវសាងសង់ឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩៨លើទីតាំងដែលជាអំណោយរបស់សម្តេចនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន សែន The commissioning of this hospital came from the initiative of Cham Prasidh, the minister of commerce. The hospital is located near Angkor Wat and has health education facilities as well inpatient and outpatient care. On Octoboer 9, 2001, a maternity ward for HIV infected mothers was added to Jayavarman VII and includes 350 hospital beds.^[១] In 2004, construction of Kantha Bopha IV began to offset structural and capacity issues of Kantha Bopha I. Built in connection to the first hospital, Kantha Bopha IV stands near the famous Wat Phnom in the capital city. Richner's funding and donation campaign for this hospital raised 15 million USD. The campaign "Aktion Zwaenzger Noetli 2004" was primarily done in Switzerland.

មន្ទីរពេទ្យគន្ធបុប្ផាបានព្យាបាលកុមារជាងពាក់កណ្តាលលាននាក់ក្នុងឆ្នាំ និងប្រហែលជាង១សែននាក់ដែលមានស្ថានភាពធ្ងន់ធ្ងរដោយពុំគិតកម្រៃអ្វីទាំងអស់។Japanese encephalitis, malaria, dengue fever and typhoid are common, often exacerbated by the presence of TB. TB is the number one killer. Mortality rate is an astonishingly low 1%. Dr. Richner claims that over 80% of all paediatric health care in Cambodia is provided by his hospitals.

The hospitals are primarily funded by donations from individuals in Switzerland, where Richner is somewhat of an icon. Operational expense in 2006 was in the order of $17mill USD. Since the Foundation started in 1991, it has reportedly raised $370 million USD.^[២]

In addition to medical care, the hospitals also provides an International Postgraduate Course. The Kantha Bopha Academy for Pediatrics, started in 2009, has recently completed its third year. The program includes lectures and courses on general pediatrics, infectiology, immunology and diagnostic imaging. The course program also includes a thorough introduction into the organization and management of a children’s hospital and a maternity in a poor and tropical country.^[៦]

Saturday, September 8, 2018

ជំងឺទឹកនោមផ្អែម និងជំងឺរលាកផ្លូវប្រព័ន្ធទឹកនោម

និយមន័យ
ជំងឺរលាកផ្លូវប្រព័ន្ធទឹកនោម គឺជាការបង្ករោគតាមផ្លូវប្រព័ន្ធទឹកនោម រួមមានតម្រងនោម បំពង់បង្ហូរនោម ប្លោកនោម បង្ហួរនោម និងក្រពេញប្រូស្តាត(បុរស) ដែលភាគច្រើនកើតក្នុងប្លោកនោមជាសរីរាង្គផ្ទុកទឹកនោម។ វាជាប្រភេទជំងឺឆ្លងកើតច្រើនជាងគេ ជួរទី២ នៃជំងឺឆ្លងផ្សេងទៀត ហើយស្ត្រីមានច្រើនជាងបុរស ១០ដងដោយសារតែកាយវិភាគវិទ្យា(Anatomy)។

ចំពោះអ្នកជំងឺទឹកនោមផ្អែមដែលមិនបានគ្រប់គ្រងជាតិស្ករឱ្យបានត្រឹមត្រូវ អាចមានហានិភ័យទ្វេដងក្នុងការឆ្លងមេរោគតាមផ្លូវប្រព័ន្ធទឹកនោម។

មូលហេតុ និងកត្តាប្រឈម
•កម្រិតជាតិស្ករក្នុងឈាមឡើងខ្ពស់ និងមិនបានគ្រប់គ្រងត្រឹមត្រូវល្អ
•ស្ករនៅក្នុងទឹកនោមជួយជំរុញការលូតលាស់របស់បាក់តេរី
•ប្លោកនោមមិនបានបញ្ចេញទឹកនោមចោលទាំងស្រុងដោយសារប្រព័ន្ធសរសៃប្រសាទត្រូវបានប៉ះពាល់
•ភាគច្រើនជាស្ត្រីព្រោះបង្ហួរនោមមានលក្ខណៈកាយវិភាគវិទ្យាត្រង់ និងខ្លី ដែលជាកត្តាបង្កើនការចម្លងមេរោគ ឬបាក់តេរី
•មានជំងឺទឹកនោមផ្អែមលើសពី១០ឆ្នាំ
•មានផលវិបាកជំងឺទឹកនោមផ្អែមរួចជាស្រេចដែលប៉ះពាល់តម្រងនោម ឬសរសៃឈាម
•អ្នកជំងឺធ្លាប់មានការឆ្លងមេរោគលើផ្លូវប្រព័ន្ធទឹកនោមក្នុងឆ្នាំមុនហើយវាក៏មានហានិភ័យខ្ពស់នៃការកើតឡើងម្តងទៀត។

តើពេលណាលោកអ្នកត្រូវទៅពិគ្រោះជាមួយវេជ្ជបណ្ឌិត?
ដើម្បីជៀសវាងការឆ្លងមេរោគលើផ្លូវប្រព័ន្ធទឹកនោមសូមពិគ្រោះជាមួយវេជ្ជបណ្ឌិត ប្រសិនបើរោគសញ្ញាមួយឬច្រើនកើតឡើងដូចខាងក្រោម:
•ក្ដៅខ្លួន ឬញាក់
•នោមញឹកញាប់
•នោមរអាក់រអួល
•នោមមានអាការៈក្រហាយ ឬឈឺ
•ទឹកនោមមានកករ ពណ៌ស្រអាប់ ឬមានឈាម
•ទឹកនោមមានក្លិនមិនល្អ
•ឈឺពោះនៅពេលនោម ជាពិសេសនៅលើថ្ងាស់(ផ្នែកខាងក្រោមនៃពោះ) ឬឈឺចង្កេះ

ការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ
វេជ្ជបណ្ឌិតនឹងធ្វើការស្នើសុំធ្វើតេស្តទឹកនោមរបស់លោកអ្នក ដើម្បីស្វែងរកមេរោគប្រភេទបាក់តេរី។ តេស្តផ្សេងទៀតអាចប្រើផងដែរដូចជា អេកូពោះ MRI និង ស៊ីធីស្កែន(CT scan) ជាពិសេសប្រសិនបើលោកអ្នកនៅតែមានការរលាកផ្លូវប្រព័ន្ធទឹកនោម។

ការព្យាបាល
ប្រសិនបើតេស្តទឹកនោមមានសញ្ញាឆ្លងប្រភេទបាក់តេរី នោះវេជ្ជបណ្ឌិតនឹងចេញវេជ្ជបញ្ជាថ្នាំផ្សះអង់ទីប៊ីយ៉ូទិច ដែលជាធម្មតាសម្រាប់ញ៉ាំពី ៥ ទៅ ៧ ថ្ងៃ (ប៉ុន្តែវាអាចប្រើរយៈពេលវែង បើជំងឺឆ្លងនេះមានសភាពធ្ងន់ធ្ងរ)។ ជាមួយគ្នានេះប្រភេទថ្នាំដែលជួយបន្ថយភាពឈឺចាប់ និងក្រហាយត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ផងដែរ។

វិធីការពារ
•ព្យាយាមគ្រប់គ្រងជាតិស្ករក្នុងឈាមអោយបានល្អនៅក្នុងកម្រិតគោលដៅ
•រក្សាអនាម័យផ្ទាល់ខ្លួនដោយលាងដៃជាមួយសាប៊ូឱ្យបានញឹកញាប់
•លាង ឬជូតសំអាតពីមុខទៅក្រោយ បន្ទាប់ពីបន្ទោរបង់
•កុំដំអក់យូរទៅនោម(បើឈឺនោម)
•ផឹកទឹកអោយបានគ្រប់គ្រាន់
•បត់ជើងតូចបនា្ទប់ពីមានការរួមភេទដើម្បីបញ្ចេញចោលមេរោគ
•បញ្ឈប់ការជក់បារី

ម្យ៉ាងទៀតមានការសិក្សាមួយចំនួនទៅលើទឹកផ្លែឈើហ្គេនបឺរី Cranberry បានបញ្ជាក់ថា អាចប្រើក្នុងការព្យាបាល ឬការពារជំងឺឆ្លងតាមផ្លូវប្រព័ន្ធទឹកនោម។ សូមផឹកទឹកផ្លែឈើហ្គេនបឺរី ដែលមានជាតិស្ករតិច ឬផឹកគ្រាប់ថ្នាំហ្គេនបឺរីជំនួយ៕

បកស្រាយដោយ ៖ វេជ្ជបណ្ឌិត នៅ គីមសាន ឯកទេសជំងឺទឹកនោមផ្អែម និងជំងឺទូទៅ នៅមជ្ឈមណ្ឌលជំងឺទឹកនោមផ្អែម កម្ពុជា-កូរ៉េ នៃមន្ទីរពេទ្យព្រះកុសុមៈ

តារាងឈ្មោះឳសថក្នុងឧបសម្ពន្ធ័ទី ១ ទី២ និង ៣ នៃ ឳសថស្ថានគាតសុខរុងរឿង

តារាងឈ្មោះឳសថក្នុងឳសថស្ថានគាតសុខរុងរឿង

លេខរៀង	ឈ្មោះឳសថ	បរិមាណ
១	abacavir sulfate 66	0
២	abacavir sulfate-lamivudine 66	0
៣	abacavir sulfate-lamivudine-	0
៤	zidovudine 66	0
៥	ABELCET 39	0
៦	ABILIFY 65	0
៧	ABILIFY MAINTENA 65	0
៨	ABRAXANE 59	0
៩	ABREVA 87	0
១០	ABSORICA 82	0
១១	acamprosate calcium 127	0
១២	acarbose 31	0
១៣	ACCOLATE 20	0
១៤	ACCUPRIL 45	0
១៥	ACCURETIC 46	0
១៦	acebutolol hcl 72	0
១៧	ACEON 45	0
១៨	acetaminophen 7	0
១៩	acetaminophen w/ codeine 11	0
២០	acetazolamide 93	0

តារាង

អាណាចក្រខ្មែរ

Saturday, September 22, 2018

ប្រវត្តិល្ខោនខោល

Wednesday, September 19, 2018

វីដេអូ

Sunday, September 9, 2018

Beat Richner

មាតិកា

វិជ្ជាជីវៈ

មន្ទីរពេទ្យ គន្ធបុប្ផា[កែប្រែ]

Saturday, September 8, 2018

ជំងឺទឹកនោមផ្អែម និងជំងឺរលាកផ្លូវប្រព័ន្ធទឹកនោម

តារាងឈ្មោះឳសថក្នុងឧបសម្ពន្ធ័ទី ១ ទី២ និង ៣ នៃ ឳសថស្ថានគាតសុខរុងរឿង

Blog Archive

About Me

Saturday, September 22, 2018

ប្រវត្តិ​ល្ខោនខោល

Wednesday, September 19, 2018

វីដេអូ

Sunday, September 9, 2018

Beat Richner

មាតិកា

វិជ្ជាជីវៈ

មន្ទីរពេទ្យ គន្ធបុប្ផា[កែប្រែ]

Saturday, September 8, 2018

ជំងឺទឹកនោមផ្អែម និងជំងឺរលាកផ្លូវប្រព័ន្ធទឹកនោម

តារាងឈ្មោះឳសថក្នុងឧបសម្ពន្ធ័ទី ១ ទី២ និង ៣ នៃ ឳសថស្ថានគាតសុខរុងរឿង

ប្រវត្តិល្ខោនខោល